Research Article
BibTex RIS Cite

Mutasarrıf Ahmed Macid Bey’in Kudüs Mutasarrıflığına Bağlı Kazalara Yaptığı Teftiş Seyahati ve İzlenimleri

Year 2025, Issue: 30 Nisan 2025 ÖZEL SAYI: Kudüs'te İmparatorluk Politikaları: Osmanlı ve İngiliz İdaresinde Kudüs'te Toplum ve Siyaset, 77 - 103, 30.04.2025

Abstract

Osmanlı Devleti’nin idari taksimatında uzun yıllar sancak statüsünde bulunan Kudüs, 1871 yılında yapılan düzenlemeyle doğrudan merkeze bağlanmış ve Kudüs Sancağının ismi Kudüs Mutasarrıflığı olarak değiştirilmiştir. Kudüs’ün hassas durumu göz önüne alınarak devleti en iyi şekilde temsil edecek idareciler, mutasarrıf olarak atanmıştır. Bu idarecilerden biri de 1913-1915 yılları arasında görev yapan Ahmed Macid Bey’dir. Kudüs Mutasarrıfı Ahmed Macid Bey idari olarak sorumluluk sahası içerisinde yer alan mutasarrıflığa bağlı kaza ve nahiyelerin genel durumunu incelemek için bir teftiş seyahati düzenlemiş ve bu seyahat sırasındaki izlenimlerini de bir rapor şeklinde Dâhiliye Nâzırı Talat Bey’e sunmuştur. Ahmed Macid Bey raporunda; Halîlürrahman, Birüsseb, Gazze, Yafa, Lud, Ramle, Mecdel ve Hafir hakkında detaylı bilgiler vermiştir. Ziyaret ettiği yerlerin coğrafi özelliklerini, demografik ve toplumsal yapısını, idari ve sivil mimarisini, tarımsal potansiyelini, ulaşım ağlarını, ibadet mekânlarını, eğitim kurumlarının durumunu, vergi toplama konusunu ve suya erişilebilirlik meselesini raporunda belirtmiştir. Ayrıca bölge halkının şikâyetleri ile bölgenin kalkınmasına yönelik önerilere de raporunda yer vermiştir. Bu makalede; Mutasarrıf Ahmed Macid Bey hakkında genel bir bilgi verildikten sonra teftiş seyahatini gerçekleştirme şekli, kullanılan güzergâhlar, ziyaret edilen yerlerin özellikleri, bölge halkının devletten beklentileri Ahmed Macid Bey’in Dâhiliye Nâzırı Talat Bey’e sunduğu rapor üzerinden ele alınmıştır. Böylece hem bir idareci gözüyle devlet-toplum ilişkisi hem de Osmanlı Devleti hâkimiyetinden çıkmasından kısa bir süre önce Kudüs Mutasarrıflığının genel görüntüsünün ortaya konulması amaçlanmıştır.

References

  • Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
  • Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO), 3074/230523; 4330/324697.
  • Dahiliye Mütenevvia (DH. MTV.), 1/10.
  • Dahiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH. MUİ.), 6/7.
  • Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH. MKT.), 2720/28; 2784/80. Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri (DH.SAİDd), 41/449.
  • Dahiliye-İdare (DH.İD), 59/72.
  • İrade Taltifat ( İ. TAL.), 424/45.
  • İrade-Dahiliye (İ. DH.), 1497/64; 1455/39; 1469/30; 1485/23.
  • Sadaret Mektubî Kalemi Meclis-i Vâlâ (A} MKT. MVL), 74/36.
  • Salnameler
  • Salname-i Devlet-i Âliye-i Osmaniye, 1272 (1856).
  • Araştırma Eserler
  • Alamleh, Mohanad. “Osmanlı İdaresinde Kudüs Mutasarrıflığı 1874-1914.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2019.
  • Avcı, Yasemin ve Yazıcı Özdemir, Ömür. “Osmanlı Devrinin Son Yıllarında Kudüs’ü Yönetmek: Mutasarrıf Azmi Bey ve 1916 Tarihli Raporu”, Dr. Kemal Daşçıoğlu’na Vefa Kitabı, ed. Mithat Aydın-Süleyman İnan, 341-261. Ankara: Pegem Akademi, 2020.
  • Avcı, Yasemin. Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs 1890-1914. Ankara: Phoenix Yayınları, 2004.
  • Aydın, Ali İhsan. “Osmanlı Kudüs’ünde İdari Dönüşüm: Yönetim ve Mülkiyet (1872-1917).” Doktora Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, 2022.
  • Ergin, Osman. Türkiye Maarif Tarihi 3-4, İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
  • Çankaya, Ali. Yeni Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye Şeref Kitabı) 3. Ankara: Mars Matbaası, 1968-1969.
  • Işık Bostancı, Işıl. “Osmanlı Devleti İdaresinde Filistin Bölgesinin İdarî Vaziyeti.” Altıncı Çakar, 165 Orta Doğu Semineri (Selçuklu ve Osmanlı İdaresinde Orta Doğu’nun Siyasi ve İdari Vaziyeti) Elazığ 11-13 Ekim 2012, Bildiriler, ed. Prof. Dr. Mustafa Öztürk-Prof. Dr. Enver Çakar, 165-181. Elazığ: Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2016.
  • Kabha, Mustafa and Nahum Karlinsky. The Lost Orchard: The Palestinian-Arab Citrus Industry 1850-1950.
  • New York: Syracuse University Press, 2021. Kartın, Cengiz ve Necmi Uyanık. “İngiliz Arşivleri ve F. R. Maunsell’in Çalışmaları Üzerinden İngiltere’nin Doğu Politikasına Kısa Bir Bakış.” Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 13, no. 26 (Ekim 2021): 40-55.
  • Kodaman, Bayram. Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1991.
  • Kodaman, Bayram. “Aşiret Mektebi Hümâyunu”, İslam Ansiklopedisi 4, 9-11, İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
  • Kushner, David. “The Ottoman Governors of Palestine 1864-1914.”, Middle Eastern Studies 23, no.1 (Jul 1987): 274-290.
  • Kuş, Ayşegül. “Kinneir’ın Samsun-Tirebolu Yol Güzergâhındaki İzlenimleri”, Yabancı Seyahatnamelerde Türkiye, ed. Prof. Dr. M. Çağatay Özdemir-Dr. Yunus Emre Tekinsoy, 231-253. Ankara: Türk Yurdu Yayınları, 2016.
  • Satış, İhsan. “Kudüs Mutasarrıfları (1841-1902).” Tarih İncelemeleri Dergisi XXX, no.2 (2015): 545-572.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi II 8. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998.
  • Web Uzantısı
  • https://www.google.com/search?q=hebron+el+halil Erişim Tarihi 25.03.2025.

Governor Ahmed Macid Bey’s Inspection Travel to the Districts of the Governorate of Jerusalem and His Impressions

Year 2025, Issue: 30 Nisan 2025 ÖZEL SAYI: Kudüs'te İmparatorluk Politikaları: Osmanlı ve İngiliz İdaresinde Kudüs'te Toplum ve Siyaset, 77 - 103, 30.04.2025

Abstract

Jerusalem, which had the status of a sanjak for many years within the administrative division of the Ottoman State, was directly connected to the center with the regulation made in 1871 and the name of the Jerusalem Sanjak was changed to Jerusalem Mutasarrıflık. Considering the sensitive situation of Jerusalem, administrators who would best represent the state were appointed as governors. One of these administrators was Ahmed Macid Bey, who served between 1913 and 1915. The Governor of Jerusalem, Ahmed Macid Bey, organized an inspection travel to examine the general situation of the districts and townships under his administrative responsibility and presented his impressions during this travel in the form of a report to the Minister of the Interior, Talat Bey. Ahmed Macid Bey gave detailed information about Hebron, Birusseeb, Gaza, Jaffa, Lud, Ramla, Majdal and Hafir in his report. He stated the geographical features, demographic and social structure, administrative and civil architecture, agricultural potential, transportation networks, places of worship, the status of educational institutions, tax collection and accessibility to water of the places he visited. He also included the complaints of the local people and suggestions for the development of the region in his report. In this article; after giving general information about Governor Ahmed Macid Bey, the way the inspection travel was carried out, the routes used, the characteristics of the places visited, the expectations of the local people from the state are discussed through the report that Ahmed Macid Bey presented to the Minister of the Interior Talat Bey. Thus, it was aimed to present both the state-society relations from the perspective of an administrator and the general image of the Governorship of Jerusalem shortly before it ceased to be under Ottoman rule.

References

  • Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
  • Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO), 3074/230523; 4330/324697.
  • Dahiliye Mütenevvia (DH. MTV.), 1/10.
  • Dahiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH. MUİ.), 6/7.
  • Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH. MKT.), 2720/28; 2784/80. Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri (DH.SAİDd), 41/449.
  • Dahiliye-İdare (DH.İD), 59/72.
  • İrade Taltifat ( İ. TAL.), 424/45.
  • İrade-Dahiliye (İ. DH.), 1497/64; 1455/39; 1469/30; 1485/23.
  • Sadaret Mektubî Kalemi Meclis-i Vâlâ (A} MKT. MVL), 74/36.
  • Salnameler
  • Salname-i Devlet-i Âliye-i Osmaniye, 1272 (1856).
  • Araştırma Eserler
  • Alamleh, Mohanad. “Osmanlı İdaresinde Kudüs Mutasarrıflığı 1874-1914.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2019.
  • Avcı, Yasemin ve Yazıcı Özdemir, Ömür. “Osmanlı Devrinin Son Yıllarında Kudüs’ü Yönetmek: Mutasarrıf Azmi Bey ve 1916 Tarihli Raporu”, Dr. Kemal Daşçıoğlu’na Vefa Kitabı, ed. Mithat Aydın-Süleyman İnan, 341-261. Ankara: Pegem Akademi, 2020.
  • Avcı, Yasemin. Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs 1890-1914. Ankara: Phoenix Yayınları, 2004.
  • Aydın, Ali İhsan. “Osmanlı Kudüs’ünde İdari Dönüşüm: Yönetim ve Mülkiyet (1872-1917).” Doktora Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, 2022.
  • Ergin, Osman. Türkiye Maarif Tarihi 3-4, İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
  • Çankaya, Ali. Yeni Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye Şeref Kitabı) 3. Ankara: Mars Matbaası, 1968-1969.
  • Işık Bostancı, Işıl. “Osmanlı Devleti İdaresinde Filistin Bölgesinin İdarî Vaziyeti.” Altıncı Çakar, 165 Orta Doğu Semineri (Selçuklu ve Osmanlı İdaresinde Orta Doğu’nun Siyasi ve İdari Vaziyeti) Elazığ 11-13 Ekim 2012, Bildiriler, ed. Prof. Dr. Mustafa Öztürk-Prof. Dr. Enver Çakar, 165-181. Elazığ: Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2016.
  • Kabha, Mustafa and Nahum Karlinsky. The Lost Orchard: The Palestinian-Arab Citrus Industry 1850-1950.
  • New York: Syracuse University Press, 2021. Kartın, Cengiz ve Necmi Uyanık. “İngiliz Arşivleri ve F. R. Maunsell’in Çalışmaları Üzerinden İngiltere’nin Doğu Politikasına Kısa Bir Bakış.” Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 13, no. 26 (Ekim 2021): 40-55.
  • Kodaman, Bayram. Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1991.
  • Kodaman, Bayram. “Aşiret Mektebi Hümâyunu”, İslam Ansiklopedisi 4, 9-11, İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
  • Kushner, David. “The Ottoman Governors of Palestine 1864-1914.”, Middle Eastern Studies 23, no.1 (Jul 1987): 274-290.
  • Kuş, Ayşegül. “Kinneir’ın Samsun-Tirebolu Yol Güzergâhındaki İzlenimleri”, Yabancı Seyahatnamelerde Türkiye, ed. Prof. Dr. M. Çağatay Özdemir-Dr. Yunus Emre Tekinsoy, 231-253. Ankara: Türk Yurdu Yayınları, 2016.
  • Satış, İhsan. “Kudüs Mutasarrıfları (1841-1902).” Tarih İncelemeleri Dergisi XXX, no.2 (2015): 545-572.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi II 8. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998.
  • Web Uzantısı
  • https://www.google.com/search?q=hebron+el+halil Erişim Tarihi 25.03.2025.
There are 29 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Ottoman Society, Late Modern History of Middle East
Journal Section RESEARCH ARTICLES
Authors

Işıl Işık Bostancı 0000-0003-1518-7237

Publication Date April 30, 2025
Submission Date December 21, 2024
Acceptance Date April 15, 2025
Published in Issue Year 2025Issue: 30 Nisan 2025 ÖZEL SAYI: Kudüs'te İmparatorluk Politikaları: Osmanlı ve İngiliz İdaresinde Kudüs'te Toplum ve Siyaset

Cite

Chicago Işık Bostancı, Işıl. “Mutasarrıf Ahmed Macid Bey’in Kudüs Mutasarrıflığına Bağlı Kazalara Yaptığı Teftiş Seyahati Ve İzlenimleri”. Filistin Araştırmaları Dergisi, no. 30 Nisan 2025 ÖZEL SAYI: Kudüs’te İmparatorluk Politikaları: Osmanlı ve İngiliz İdaresinde Kudüs’te Toplum ve Siyaset (April 2025): 77-103.

 This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International LicenseClick for more information.

Indexes / Databases: SCOPUS| EBSCO| INDEX ISLAMICUS| MLA | INDEX COPERNICUS | CEEOL | SCIENTIFIC INDEXING | DRJI | İSAM | ASOS İNDEKS

Filistin Araştırmaları Dergisi- FAD

[Bulletin of Palestine Studies]

[כתב העת ללימודים פלסטיניים]

[مجلة دراسات فلسطينية ]

ISSN: 2587-2532

E-ISSN 2587-1862 

www.filistin.org