Siyer Araştırmaları Dergisi

Öz

Öz

İnsan davranışlarını iyiye yormak -ki bu davranışlar iyi ve kötü olmak üzere farklılık arz eder- müslümanlar arasında özellikle de kardeşler, arkadaşlar ve akrabalar arasında yayılması gereken güzel bir huydur. Bu sayede muhabbet bağları korunmuş, Kuran’ın bize öğrettiği rabbani yöntem uygulanmış olur. Resul (sav) ashabıyla kurduğu ilişkilerde ve onlara karşı tutumlarında hüsn-ü zan beslemenin en güzide örneklerini vermiştir. Hadis ve siyer kitapları resul (sav)’in güzel ahlakına ve onun ahlakının Kuran ahlakı olduğuna delalet eden örneklerle doludur.
Hadis ve siyer kitaplarındaki ilgili yerleri araştırarak resul (sav)’in, ashabın bazı davranışlarından ötürü onları sorumlu tutmayıp, azarlamamasındaki en önemli sebepleri ve maslahatları ortaya koyduk. Bunlar: a) kişinin, yapmış olduğu eylemin ciddiyetini kavrayamayacak derecede şaşkınlık ve dehşet verici bir haldeyken bu tutumu sergilemesi. b) Sahabenin bir kısmından meydana gelen bazı tavırlar hususunda Peygamber Efendimizin (SAV) onları sorgulamamasının nedeni: Çünkü o ashabının ilimle ictihadda bulunmasını onaylamayı ve onları buna teşvik etmeyi amaçlamaktaydı. c) Resul (sav)’in sahabenin özel durumunu göz önüne alarak, onun yapmış olduğu davranışta makbul bir yorum görmesi. d) Eylem sahibi sahabenin itibarını korumak, özellikle de sahabenin bu davranışının sebebi İslam’ı ve Müslümanları korumaksa. e) Eylem sahibini azarlayıp kızmamanın üstün bir maslahatı alt derecedeki bir maslahata önceliyor olması, yani daha önemli olan bir amacın kendisinden daha az önemli olan amaca takdim edilmesi.
Eğer bu eylemin makul bir şekilde yorumlanması mümkün değilse ve bu şekilde bir yorumlama faaliyetinin herhangi bir maslahatı yoksa nehiy ani’l-münker ilkesi uygulanarak davranışın tekrarlanması yasaklanıp, eylem sahibi azarlanmalı ve bir an önce o davranışı terk etmeye davet edilmelidir.