Öz
From the first half of the 18th century to the end of the 19th century, the Shiraz architectural school left its mark on Iranian architecture. This school is the continuation of the Isfahan architectural school. The Isfahan architectural school began to form during the Safavid period and reached its peak with the support of Shah Abbas I. The Shiraz architectural school is also linked to the Zend period. However, the changes in the political and social context of Iran during the reign of Qajar Nasser al-Din Shah, following both architectural schools, had a significant impact on the formation of the Tehran architectural school. The Shiraz school, which is located between the Isfahan and Tehran architectural schools, has some features that have the characteristic of transmission in architectural art. In this way, ornamental motifs were developed with elements taken from the Isfahan architectural school and brought to the Tehran architectural school with some innovations. The architectural types and spatial areas of these three schools are almost common. While the use of mirror work, oil paintings and stone was just beginning in the Isfahan school, it reached a certain level in Shiraz and Tehran architectures. The iconography and archaism of the murals in the Shiraz architectural school was followed in the Tehran school of architecture. In iconography, the faces of decorated young men and women were painted on canvas in the form of busts. In this article, the architectural school of Shiraz will be analyzed and compared with these two schools and a comparative analysis will be made in the formation of Iranian architecture.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
The article is exempt from the Ethics Committee Decision. There are no participants. The author received no financial support from any institution and there’s no conflict of interest. No material subject to copyright is included.
Kaynakça
- Afser, K. (1353). Tarih- ı baft- ı kadimi Şiraz [The history old city structure of Shiraz]. Silsile inteşarat- ı ancumen- ı asar- ı meli.
- Ajend, Y. (1385a). Divarnegari dar dore Kaçar [Mural painting in the Qajar era]. Hunerhay-ı Ziba, Hunerhay-ı Tecesumi 25, 34-41. www.ensani.ir/fa/article/9502
- Ajend, Y. (1385b). Mekteb- ı negargeri İsfahan [The Isfahan school of miniature painting]. Frengistan huner.
- Ajend. Y. (1391). Ahval ve Asar Muhammed Ali Beyg Nakaşbaşı [The life and works of Mohammad Ali Beg painter]. Hunerhay-ı Ziba Hunerhay-ı Tecesumi (4)49, 57-64. https://jfava.ut.ac.ir/article_28520.html.
- Asıf, M. H. (1352). Rüstemül Tevarih [Rostam Al-Tawarikh]. Emir Kebir.
- Careri, G. F. (1348). Sefer nâme [Travelogue]. (Çev. A. Nahcevani & A. Kareng,). İdare kol- ı freheng ve huner- ı Azerbaycan şarki.
- Faria, R. W. (1374). Hunerhay- ı İran [The arts of Iran]. (Çev. P. Merzban,). Neşr ve pejuhiş fruzan ruz.
- Fraklin, V. (1358). Muşahidat- ı safer az bengal be İran dar salhay-ı 1787-1786 [Travel observations from Bengal to Iran in the years 1786-1787]. (Çev. M. Cavidan). Danışgah Tahran.
- Ganjali Khan Bath in Kerman [Fotoğraf]. Iran Tourismer. https://irantourismer.com/ganjali-khan-bath-house-kerman-hammam/
- Godard, A.& Siru, M. (1371). Asar İran [Iranian artifacts]. (Çev. A. Servmukadam,). Bunyad- ı pejuhişhaı İslâmi-ı Astan-ı Kuds-ı Rezevi.
- Godard, A. (1377). Huner- ı İran [Iranian art]. (Çev. B. Habibi). Danişgah şehit Behişti.
- İmdad, H. (1339). Şiraz dar guzeşte ve hal [Shiraz in past and present]. İtihadiye metbuati Fars.
- Kazvin Hat Sanatı Müzesi. Gozarış-ı Tasviri/ Kâh Müze Hoşnevisi Çilhsütun Yadgari aza Tahir ve Honer-ı Dore-yı Safavi. [Fotoğraf]. İdare- Kol-ı Miras Frhangi Gerdeşgeri ve Sanayıdesti Ostan Kazvin. https://www.qazvin.mcth.ir/?p=11246
- Mimariyan, K. H. (1367). Niyarış sazehayı tagi dar mimari islâmi İran [The ıntegration of vaulted structures in Iranian Islamic architecture]. Cihad danişgahi Danişgah İlim ve Sanat- ı İran.
- Mimariyan, K. H. (1375). Aşnaii ba mimari meskuni İrani derungera [Introduction to Iranian courtyard residential Architecture]. İlim ve Sanat.
- Mimariyan, K. H. (1397). Seyri dar mebani nezari mimari [A review of architectural Theory Fundamentals]. Golcam.
- Mimariyan, K. H. (1399). Mimari İrani: destgah şenasi [Iranian architecture: Typology]. Golcam.
- Mostefevi, S. M. T. (1343). İklim-i Pars asar- ı tarihi ve emakın-ı bastani Fars [The climate of Pars, historical monuments, and Ancient sites of Fars]. İntişarat- ı ancumen- ı asar- ı meli.
- Musevi Nami İsfahani, M. S. (1368). Tarih- ı giti güşa [History of 'Giti Gosha']. İkbal.
- Nasr, Ta. (1387). Costari dar şehrsazi ve mimari Zandiye [An inquiry into urban planning and architecture in Zand]. Nevid- ı Şiraz.
- Nevai, A. (1368). Nadir Şah ve bazmandeganeş harah ba namehay-ı selteneti ve asnad siyasi ve idari [Nader Shah and his successors, along with royal correspondence and political and administrative documents]. Zerin.
- Pirniya, M. K. & Bozergmehri, Z. (1371). Hindise dar mimari [Geometry in architecture]. Subhan-ı nur.
- Pirniya, M. K. (1386). Sebk şenasi mimari İrani [Iranian architectural typology]. Suruş- ı daniş.
- Scarcia, G. R. (1376). Huner- ı Safevi: Zend ve Kaçar [The Safavid, Zand, and Qajar art]. (Çev. Y. Ajend,). Mola.
- Şafii, F. & İsfendyari, H. (1384). Celvegah- ı huner ve mimari dar kâh- ı Kerimhani [The art and architecture in the Karim Khan Palace]. Miras frhengi ve gerdişgeri Fars.
- Şerifzade, S. A. (1375). Tarih- ı nigargeri İran [History of Persian miniature]. Huze huneri.
- Urfinıjad, Ş. Sar-ı Külah Frengi bi Külah Mand. [Fotoğraf]. Hamşahrionline Gazetesi. www.hamshahrionline.ir/x6yr4
- Yezd’de Devlet Abad Bahçesi: Mimarlık ve Sanatın Birleşimi [Fotoğraf]. Kabuk. http://www.kabookarc.com/contents/view/96fbbfcf-5b3e-4c2a-4af5-08d979ab0cde
- Zarei, H. & Razani, M. & Kızılbaş, I. (1396). Bazşenasi olguy- ı tarahi hanehay-ı tarihi Şiraz dar dore Kaçariye ba ruykard iklimi [Revisiting the design patterns of historical homes in Shiraz during the Qajar period with a climate-oriented approach]. Pejuhişhay- ı Bastanşenası, İran 13, 225-242. www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1273013
- Zumerşidi, H. (1387). Tag ve kavs dar mimari İrani [Vaults and arches in Iranian architecture]. Şirket- ı umran ve behsazi şehri İran.
Öz
18. yüzyılın ilk yarısından 19. yüzyılın sonuna kadar İran mimarisinde Şiraz mimari ekolü damgasını vurmuştur. Bu ekol İsfahan mimari ekolünün devamıdır. İsfahan mimari ekolü, Safevî döneminde oluşmaya başlamış ve I. Şah Abbas’ın desteğiyle zirvesine ulaşmıştır. Şiraz mimari ekolü de Zend dönemiyle bağlantılıdır. Bununla birlikte her iki mimari ekolün ardından, Kaçar Nâsırüddin Şah döneminde İran’ın siyasal ve sosyal bağlamında meydana gelen değişimler Tahran mimari ekolünün oluşumunda önemli etki yaratmıştır. İsfahan ve Tahran mimari ekolleri arasında yer alan Şiraz ekolü, mimari sanatında aktarım niteliği taşıyan bazı özelliklere sahiptir. Bu sayede İsfahan mimari ekolünden alınan unsurlar ile süsleme motifleri geliştirilerek bazı yeniliklerle birlikte Tahran mimari ekolüne kazandırılmıştır. Söz konusu üç ekolün mimari tipleri ve mekânsal alanları neredeyse ortaktır. Ayna işçiliği, yağlı boya duvar resimleri ve taş kullanımı İsfahan ekolünde henüz başlarken Şiraz ve Tahran mimarilerinde belli bir seviyeye ulaşmıştır. Şiraz mimari ekolündeki duvar resimleri ikonografi ve arkaizm tarzının Tahran mimari ekolünde takip edilmiştir. İkonografide süslü genç erkek ve kadınların siması, büst şeklinde tuval üzerine resmedilmiştir. Bu makalede, Şiraz mimari ekolü incelenip söz konusu iki ekolle mukayese edilecek ve İran mimarisinin oluşumunda karşılaştırmalı bir analiz yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
Bu makale etik kurul kararından muaftır. Çalışmada katılımcı bulunmamaktadır. Çalışma için herhangi bir kurum ve projeden mali destek alınmamıştır. Çalışmada kişiler ve kurumlar arası çıkar çatışması bulunmamaktadır. Telif hakkına sebep olacak bir materyal kullanılmamıştır.
Kaynakça
- Afser, K. (1353). Tarih- ı baft- ı kadimi Şiraz [The history old city structure of Shiraz]. Silsile inteşarat- ı ancumen- ı asar- ı meli.
- Ajend, Y. (1385a). Divarnegari dar dore Kaçar [Mural painting in the Qajar era]. Hunerhay-ı Ziba, Hunerhay-ı Tecesumi 25, 34-41. www.ensani.ir/fa/article/9502
- Ajend, Y. (1385b). Mekteb- ı negargeri İsfahan [The Isfahan school of miniature painting]. Frengistan huner.
- Ajend. Y. (1391). Ahval ve Asar Muhammed Ali Beyg Nakaşbaşı [The life and works of Mohammad Ali Beg painter]. Hunerhay-ı Ziba Hunerhay-ı Tecesumi (4)49, 57-64. https://jfava.ut.ac.ir/article_28520.html.
- Asıf, M. H. (1352). Rüstemül Tevarih [Rostam Al-Tawarikh]. Emir Kebir.
- Careri, G. F. (1348). Sefer nâme [Travelogue]. (Çev. A. Nahcevani & A. Kareng,). İdare kol- ı freheng ve huner- ı Azerbaycan şarki.
- Faria, R. W. (1374). Hunerhay- ı İran [The arts of Iran]. (Çev. P. Merzban,). Neşr ve pejuhiş fruzan ruz.
- Fraklin, V. (1358). Muşahidat- ı safer az bengal be İran dar salhay-ı 1787-1786 [Travel observations from Bengal to Iran in the years 1786-1787]. (Çev. M. Cavidan). Danışgah Tahran.
- Ganjali Khan Bath in Kerman [Fotoğraf]. Iran Tourismer. https://irantourismer.com/ganjali-khan-bath-house-kerman-hammam/
- Godard, A.& Siru, M. (1371). Asar İran [Iranian artifacts]. (Çev. A. Servmukadam,). Bunyad- ı pejuhişhaı İslâmi-ı Astan-ı Kuds-ı Rezevi.
- Godard, A. (1377). Huner- ı İran [Iranian art]. (Çev. B. Habibi). Danişgah şehit Behişti.
- İmdad, H. (1339). Şiraz dar guzeşte ve hal [Shiraz in past and present]. İtihadiye metbuati Fars.
- Kazvin Hat Sanatı Müzesi. Gozarış-ı Tasviri/ Kâh Müze Hoşnevisi Çilhsütun Yadgari aza Tahir ve Honer-ı Dore-yı Safavi. [Fotoğraf]. İdare- Kol-ı Miras Frhangi Gerdeşgeri ve Sanayıdesti Ostan Kazvin. https://www.qazvin.mcth.ir/?p=11246
- Mimariyan, K. H. (1367). Niyarış sazehayı tagi dar mimari islâmi İran [The ıntegration of vaulted structures in Iranian Islamic architecture]. Cihad danişgahi Danişgah İlim ve Sanat- ı İran.
- Mimariyan, K. H. (1375). Aşnaii ba mimari meskuni İrani derungera [Introduction to Iranian courtyard residential Architecture]. İlim ve Sanat.
- Mimariyan, K. H. (1397). Seyri dar mebani nezari mimari [A review of architectural Theory Fundamentals]. Golcam.
- Mimariyan, K. H. (1399). Mimari İrani: destgah şenasi [Iranian architecture: Typology]. Golcam.
- Mostefevi, S. M. T. (1343). İklim-i Pars asar- ı tarihi ve emakın-ı bastani Fars [The climate of Pars, historical monuments, and Ancient sites of Fars]. İntişarat- ı ancumen- ı asar- ı meli.
- Musevi Nami İsfahani, M. S. (1368). Tarih- ı giti güşa [History of 'Giti Gosha']. İkbal.
- Nasr, Ta. (1387). Costari dar şehrsazi ve mimari Zandiye [An inquiry into urban planning and architecture in Zand]. Nevid- ı Şiraz.
- Nevai, A. (1368). Nadir Şah ve bazmandeganeş harah ba namehay-ı selteneti ve asnad siyasi ve idari [Nader Shah and his successors, along with royal correspondence and political and administrative documents]. Zerin.
- Pirniya, M. K. & Bozergmehri, Z. (1371). Hindise dar mimari [Geometry in architecture]. Subhan-ı nur.
- Pirniya, M. K. (1386). Sebk şenasi mimari İrani [Iranian architectural typology]. Suruş- ı daniş.
- Scarcia, G. R. (1376). Huner- ı Safevi: Zend ve Kaçar [The Safavid, Zand, and Qajar art]. (Çev. Y. Ajend,). Mola.
- Şafii, F. & İsfendyari, H. (1384). Celvegah- ı huner ve mimari dar kâh- ı Kerimhani [The art and architecture in the Karim Khan Palace]. Miras frhengi ve gerdişgeri Fars.
- Şerifzade, S. A. (1375). Tarih- ı nigargeri İran [History of Persian miniature]. Huze huneri.
- Urfinıjad, Ş. Sar-ı Külah Frengi bi Külah Mand. [Fotoğraf]. Hamşahrionline Gazetesi. www.hamshahrionline.ir/x6yr4
- Yezd’de Devlet Abad Bahçesi: Mimarlık ve Sanatın Birleşimi [Fotoğraf]. Kabuk. http://www.kabookarc.com/contents/view/96fbbfcf-5b3e-4c2a-4af5-08d979ab0cde
- Zarei, H. & Razani, M. & Kızılbaş, I. (1396). Bazşenasi olguy- ı tarahi hanehay-ı tarihi Şiraz dar dore Kaçariye ba ruykard iklimi [Revisiting the design patterns of historical homes in Shiraz during the Qajar period with a climate-oriented approach]. Pejuhişhay- ı Bastanşenası, İran 13, 225-242. www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1273013
- Zumerşidi, H. (1387). Tag ve kavs dar mimari İrani [Vaults and arches in Iranian architecture]. Şirket- ı umran ve behsazi şehri İran.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Çağdaş İran tarihi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 13 Ekim 2023 |
| Kabul Tarihi | 18 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 7 Sayı: 2 |
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 (CC BY NC) International License.
İran Çalışmaları Dergisi bilginin yayılması ve zenginleşmesi için Açık Erişim Politikasına uymaktadır.