Filistin Araştırmaları Dergisi

Öz

Abdullah Çakmak tarafından kaleme alınmış ve Eylül 2020 tarihinde yayımlanmış olan "19. Yüzyıl Başlarında Kudüs" isimli eserin tanıtımı ve değerlendirmesi yapılmaktadır. Giriş ve Sonuç kısımlarına ek olarak 3 bölümden oluşan eser, 18. yüzyıl sonu ile 19. yüzyıl başında Kudüs'e ve Kudüslülere odaklanmaktadır. Yazar, Kudüs toplumunu ilgilendiren gelişmeleri, imparatorluk genelini etkileyen olaylar bağlamında ele almış, böylece bir yandan Kudüs’e has toplumsal durumu incelediği gibi bir yandan da bölgeye tesir eden olaylara ilişkin değerlendirmelerde bulunmuştur. Bu kapsamda Şam’dan Hicaz’a, Mısır’dan Trablusşam’a uzanan düzlemdeki idari yapılanma ve idarecilerin Kudüs üzerindeki etkileri de ele almıştır. Osmanlı idari elitlerinin tasarrufları ile Kudüslülerin takındığı tutum arasında bağlar kurarak Kudüs toplumunun temel meselelerine yer vermiştir. Çok sayıda ve türde arşiv belgesi ile zengin bir kaynakçadan yararlanılan eserde Kudüs toplumuna ilişkin tahliller kantitatif verilere dayandırılmıştır. Kudüs, kutsallığı sebebiyle daima akademik ve entelektüel ilgili kendisine çekmiş istisnai bir şehirdir. Öte yandan tarihsel dönüm noktası olarak kabul edilebilecek olan önemli gelişmelerin yaşandığı 19. yüzyıl başları, günümüzde etkileri hâlâ hissedilmekte olan toplumsal ve politik kurgunun ortaya çıkmaya başladığı bir dönme tesadüf eder. Dolayısıyla kitapta ele alınan dönem ve konular hem akademik tarihçiliğin hem de entelektüel camianın ilgisini çekebilecek niteliktedir. Abdullah Çakmak’ın eseri kullanılan kaynaklar ve ortaya konulan yaklaşım itibariyle incelikli bir metodolojiyi yansıtmakta, tam da bu bağlamda Kudüs üzerine süre giden tartışmalara anlamlı katkılar sağlayabilecek nitelikte görünmektedir.