Öz
Canlılığın ya da yaşamın ne olduğu üzerinde henüz bir uzlaşıya varılamamıştır. Bu yüzden canlılık hakkında sayısı yüzlere ulaşan tanım ve yorum bulunmaktadır. Her geçen yıl literatüre yeni ya da benzer tanımlar eklenmektedir. Bu noktadan hareketle, bu makalede, Türkçedeki canlılık (vitality) ve hayat (life) kelimelerinin terim anlamında birbirine denk olarak kullanılıp kullanılamayacağını irdelenmiş ve ayrı kullanımlarının daha doğru olacağı düşüncesi ortaya koyulmuştur. Canlılığın ortaya çıktığı mekân olarak hücrenin, yatayda kendi benzerleriyle ve dikeyde soy hattıyla kurduğu ilişkilerden yola çıkarak, bir organizmanın sıradüzenini oluşturan kısımlar arasındaki ilişkisellik gözden geçirilmiştir. Tüm bunlara dayalı bir canlılık tasarımı ortaya koyulmuştur. Bu teorik tasarıma göre, canlılığın süregitmek gibi bir ereği bulunmaktadır ve bu da canlıların çoğalması ve yayılması ile gerçekleşen bir (s)açılma eylemiyle mümkündür. Canlıdaki dengenin betimlenmesi maksadıyla, homeostasis yerine homeokinesis teriminin kullanılması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Agamben, G. (2020). Kutsal İnsan, çev. İ. Türkmen, 4. baskı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Ağın, B. (2020). Posthümanizm - Kavram Kuram Bilim-Kurgu, Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Allen, M. S. (2020). "Review: Control of feed intake by hepatic oxidation in ruminant", Animal, ss. 55–64. doi:10.1017/S1751731119003215
- Batukan, C. (2016). Anima-Lizm, İstanbul: Altıkırkbeş Yayın.
- Dağ, A. (2020). İnsansız Dünya Transhümanizm, İstanbul: Ketebe Yayınları.
- Dupré, J., & Nicholson, D. (2018). A Manifesto for a Processual Philosophy of Biology. N. J. Daniel, & J. Dupré (Dü) içinde, Everything Flows, Towards a Processual Philosophy of Biology. Oxford: Oxford University Press.
- Duralı, Ş. T. (1987). Canlılar Sorununa Giriş, İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Kauffman, S. A. (2020). Fiziğin Ötesinde Bir Dünya, çev. M. Havzalı, İstanbul: Ginko Kitap Ltd. Şti.
- Lewontin, R. C. (2015). İdeal Olarak Biyoloji DNA Doktrini, çev. C. Adanur, İstanbul: Kolektif Kitap.
- Liddell, H. G., & Scott, R. (1883). A Greek – English Lexicon, New York: Harper & Brothers.
- Linnaeus, C. (1736). Bibliotheca botanica, Munich: Fritsch.
- Magner, L. M. (2002). A History of the Life Sciences, 3. baskı, New York: Marcel Dekker, Inc.
- Maturana Romesín, H., & Varela García, F. J. (1980). Autopoiesis and Cognition: The Realization of the Living, Dordrecht, Hollanda: D. Reidel Publishing Company.
- Nurse, P. (2022). Yaşam Nedir? Beş Adımda Biyolojiyi Anlamak, çev. Ş. Taş, İstanbul: Domingo Bkz Yayıncılık. Schleiden, M. J. (1838). Beiträge zur Phytogenesis, Arch. Anat. Physiol. Wiss. Med. 13, ss. 137-176.
- Schwann, T. (1839). Mikroskopische Untersuchungen über die Übereinstimmung in der Struktur und dem Wachstum der Tiere und Pflanzen, Berlin: Sander.
- Simondon, G. (2019). Hayvan ve İnsan Üzerine İki Ders, çev. E. Sünter, İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
- Simons, P. (2018). Processes and Precipitates, N. J. Daniel, & J. Dupré (Dü) içinde, Everything Flows, Towards a Processual Philosophy of Biology. Oxford: Oxford University Press.
- Stafleu, F. (1971)." Lamarck: The Birth of Biology", Taxon, 20, 4, ss. 397-442.
- TÜBA. (2023, 02 25). Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü, 02 25, 2023 tarihinde Türkiye Bilimler Akademisi: http://terim.tuba.gov.tr
- Whitehead, A. N. (2018a). Bilim ve Modern Dünya, çev. S. Çalcı, İstanbul: Öteki Yayınevi.
- Whitehead, A. N. (2018b). Doğa ve Yaşam, çev. S. Çalcı, İstanbul: Öteki Yayınevi.
- Yavuz, M. (2019). "Canlılık ve Canlılıkbilimi Üzerine Yeni Bir Değerlendirme", Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 40, ss. 183-197.
Öz
There is not a consensus on the definition of vitality or life yet. Therefore, there are hundreds of definitions and interpretations about life. A number of new or similar definitions have been added in the relevant literature year by year. From this point of view, in this study, it has been examined whether the words canlılık (vitality) and hayat (life) in Turkish can be used as terms equivalent to each other and it has been put forward that it would be more correct to use them separately. The relationship between the parts of an organism's hierarchy is reviewed, based on the relationships that the cell, as the place where vitality arises, establishes with its similars on the horizontal and with the lineage on the vertical. Based on all of these, a vitality design has been put forward. According to this theoretical design, life has a purpose to continue, and this is possible through an activity of manifestation through the reproduction and diversity of the living beings. It is suggested to use the term homeokinesis instead of homeostasis in order to describe the balance in the living things.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Agamben, G. (2020). Kutsal İnsan, çev. İ. Türkmen, 4. baskı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Ağın, B. (2020). Posthümanizm - Kavram Kuram Bilim-Kurgu, Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Allen, M. S. (2020). "Review: Control of feed intake by hepatic oxidation in ruminant", Animal, ss. 55–64. doi:10.1017/S1751731119003215
- Batukan, C. (2016). Anima-Lizm, İstanbul: Altıkırkbeş Yayın.
- Dağ, A. (2020). İnsansız Dünya Transhümanizm, İstanbul: Ketebe Yayınları.
- Dupré, J., & Nicholson, D. (2018). A Manifesto for a Processual Philosophy of Biology. N. J. Daniel, & J. Dupré (Dü) içinde, Everything Flows, Towards a Processual Philosophy of Biology. Oxford: Oxford University Press.
- Duralı, Ş. T. (1987). Canlılar Sorununa Giriş, İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Kauffman, S. A. (2020). Fiziğin Ötesinde Bir Dünya, çev. M. Havzalı, İstanbul: Ginko Kitap Ltd. Şti.
- Lewontin, R. C. (2015). İdeal Olarak Biyoloji DNA Doktrini, çev. C. Adanur, İstanbul: Kolektif Kitap.
- Liddell, H. G., & Scott, R. (1883). A Greek – English Lexicon, New York: Harper & Brothers.
- Linnaeus, C. (1736). Bibliotheca botanica, Munich: Fritsch.
- Magner, L. M. (2002). A History of the Life Sciences, 3. baskı, New York: Marcel Dekker, Inc.
- Maturana Romesín, H., & Varela García, F. J. (1980). Autopoiesis and Cognition: The Realization of the Living, Dordrecht, Hollanda: D. Reidel Publishing Company.
- Nurse, P. (2022). Yaşam Nedir? Beş Adımda Biyolojiyi Anlamak, çev. Ş. Taş, İstanbul: Domingo Bkz Yayıncılık. Schleiden, M. J. (1838). Beiträge zur Phytogenesis, Arch. Anat. Physiol. Wiss. Med. 13, ss. 137-176.
- Schwann, T. (1839). Mikroskopische Untersuchungen über die Übereinstimmung in der Struktur und dem Wachstum der Tiere und Pflanzen, Berlin: Sander.
- Simondon, G. (2019). Hayvan ve İnsan Üzerine İki Ders, çev. E. Sünter, İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
- Simons, P. (2018). Processes and Precipitates, N. J. Daniel, & J. Dupré (Dü) içinde, Everything Flows, Towards a Processual Philosophy of Biology. Oxford: Oxford University Press.
- Stafleu, F. (1971)." Lamarck: The Birth of Biology", Taxon, 20, 4, ss. 397-442.
- TÜBA. (2023, 02 25). Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü, 02 25, 2023 tarihinde Türkiye Bilimler Akademisi: http://terim.tuba.gov.tr
- Whitehead, A. N. (2018a). Bilim ve Modern Dünya, çev. S. Çalcı, İstanbul: Öteki Yayınevi.
- Whitehead, A. N. (2018b). Doğa ve Yaşam, çev. S. Çalcı, İstanbul: Öteki Yayınevi.
- Yavuz, M. (2019). "Canlılık ve Canlılıkbilimi Üzerine Yeni Bir Değerlendirme", Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 40, ss. 183-197.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Mantık |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Ekim 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 26 Şubat 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Sayı: 77 - EK |
- Makale Dosyaları
Felsefe Dünyası Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.