Araştırma Makalesi
Yıl 2014,
Cilt: 14 Sayı: 55, 0 - 0, 28.03.2014
Öz
Osmanlı Devleti’nde modern belediyecilikle ilgili gelişmelerle birlikte ortaya
çıkan Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye ilk defa II. Meşrutiyet döneminde toplanabildi.
1919’da yapılan seçimlerde toplanan ikinci Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye Damat
Ferit Paşa Hükümeti zamanında 25 Nisan 1920’de feshedildi. Yerine İstanbul Vilayet Umûmi Meclisi üyelerinden oluşan bir kurul getirildi. 4 Kasım 1922’de son
İstanbul Hükümeti istifa edince Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye de İstanbul’daki
diğer resmi kurumlar gibi TBMM Hükümetine biat etti. Ancak 26 Kasım 1922’de
daha önce Damat Ferit Paşa Hükümeti tarafından feshedilen Cemiyet-i Umûmiye-i
Belediye azaları toplanarak hukuksuz bir şekilde dağıtıldıkları iddiasıyla görevlerinin başında olduklarını belirttiler. Durum Ankara’ya aksedince Dâhiliye Vekâleti
zaten her iki cemiyetin de görev süresinin dolduğu gerekçesiyle seçimlerin yenilenmesine karar verdi. Böylece Aralık 1922-Mart 1923 tarihleri arasında seçimler
yapıldı. Yaşanan belediye seçim süreci İstanbul gizli grupları arasındaki siyasal
mücadeleyi de ortaya çıkardı.
Anahtar Kelimeler
Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye Belediye seçimleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
Kaynakça
- KAYNAKÇA
- A- Arşivler
- Askerî Tarih ve Stratejik Etüd Daire Başkanlığı Arşivi (ATASE), İstiklâl Harbi Kataloğu (İSH ) Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CA)
- Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE)
- B- Resmî Yayınlar ve Tutanaklar
- “Dersaadet Belediye Kanunu”, Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi Seyfettin Özege Koleksiyonu, No:0128110, Tarakçılarda Hacı Hüseyin Efendi Matbaası, 1324.
- “Dersaadet Teşkilat-ı Belediyesi Hakkında Kanun-ı Muvakkat”, Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi Seyfettin Özege Koleksiyonu, No:0109296, Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, İstanbul 1329.
- Düstûr, I/ 4, İstanbul, 1299.
- Düstûr, II/12, Evkâf Matbaası, İstanbul, 1927.
- Düstûr, II/5, Dersaadet, 1332.
- Sicill-i Kavânîn, (24 Nisan 1336-31 Teşrin-i Evvel 1341), Cilt: I, , İstanbul, 1926. 85
- TİTE, K. No:41, G. No:176, B. No:176. 86
- İkdâm, 28 Şubat 1339/1923, No:9323. 87
- Osman Nuri, İstanbul Şehreminleri, s.626-627. 88
- Osman Nuri, a.g.e., s. 688.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC), I/2, Ankara, 19813.
- C- Süreli Yayınlar
- Akşam
- Hâkimiyet-i Milliye
- İkdâm
- Renîn
- Sabah
- Tanîn
- Tevhîd-i Efkâr
- D- Kitap ve Makaleler
- “Ziya Karamürsel’in Hatıraları”, Kurtuluş Savaşı Belgeleri, (Derleyen Hasene Ilgaz), TTK Kütüphanesi, Y-648.
- Altıncı Daire-i Belediye Başkanları ve Hizmetleri Kronolojisi Sergisi, 3-12 Ocak 2013, [Basım yeri yok].
- ARAR, İsmail, Atatürk’ün İzmit Basın Toplantısı, Burçak Yayınevi, İstanbul, 1969.
- ASLAN, Betül, Refet Paşa ve İşgalden Kurtulacak İstanbul’un İdaresi Meselesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeler i ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Erzurum, 1991. AYDIN, Mesut, Millî Mücadele Dönemi’nde TBMM Hükümeti Tarafından İstanbul’da Kurulan Gizli Gruplar ve Faaliyetleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1992.
- AYDOĞAN, Erdal - ÖZKAN, Asaf, “İstanbul`da Bir Ara Seçim: Yenibahçeli Şükrü Bey ile Nurettin Paşa`nın Mebusluğu Meselesi ve İstanbul Gizli Grupları Arasındaki Mücadele”, Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi Araştırma Ve Uygulama Merkezi Belgi Dergisi, Cilt:1, Sayı:3, Kış-2012, s.323-341.
- ÇAĞDAŞ, Tülin, “Türkiye’de Yerel Yönetimlerde İdari Özerklik”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, XXX/1, Yıl 2011, s. 391-416.
- ERTÜRK, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, Yayına Hazırlayan: Samih Nafiz Tansu, Sebil Yayınları, İstanbul, 1996.
- HİMMETOĞLU, Hüsnü, Kurtuluş Savaşında İstanbul ve Yardımları, I, Ülkü Matbaası, İstanbul, 1975.
- ILIKAN, Selma – ILIKAN, Faruk, Ankara İstiklâl Mahkemesi, Ankara İstiklâl Mahkemesi’nde Cereyan Eden Su-i Kasd ve Taklib-i Hükümet Davası’na Ait Resmî Zabıtlar, Simurg Yayınları, İstanbul, 2005.
- İNAN, Arı, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1923 Eskişehir-İzmit Konuşmaları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1996. KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, İletişim Yayınları, 6 Baskı, İstanbul, 2012.
- KOÇER, Kemal, Kurtuluş Savaşlarımızda İstanbul; İşgal Senelerinde Millî Mücadele Grubunun Gizli Faaliyetleri, Vakit Basımevi, İstanbul, 1946.
- OKTAY, Tarkan, Osmanlı’da Büyükşehir Belediye Yönetimi İstanbul Şehremaneti, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2011.
- ORTAYLI, İlber, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880),
- TTK Yayınları, Ankara, 2000.
- Osman Nuri, İstanbul Şehreminleri, İstanbul Şehremaneti Matbaası, İstanbul, 1927.
- ÖNER, Erdoğan, İstanbul Şehremâneti (Belediyesi)’nin Kuruluşu ve 1917 Yılı Bütçesi, Maliye Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2008.
- ÖZEL, Sabahattin, “Atatürk’ün Büyük Taarruz Öncesinde Adapazarı-İzmit Gezisi (12-24 Haziran 1922)”, İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, S: 5, İstanbul 2004, s.145-175.
- SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu, Yerel Yönetim Metinleri, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2010.
- ŞİMŞİR, Bilal N., Malta Sürgünleri, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1976.
- TEVETOĞLU, Fethi, Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
- Yakup Kadri, “Rey Sandığı”, İkdâm, 23 Şubat 1339/1923, No:9318.
- YALÇIN, Hüseyin Cahit, Siyasal Anılar, Yayına Hazırlayan: Rauf Mutluay, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 1976.
- ZİYAOĞLU, Rakım, İstanbul Kadıları - Şehreminleri - Belediye Reisleri ve Partiler Tarihi, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1971.
- Ahmet Hamdi Başar’ın Hatıraları “Gazi Bana Çok Kızmış”, I, (Yayına Hazırlayan: Murat Koraltürk), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2007.
- Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, (Derleyen: Hulûsi Turgut), Türkiye İş Bankası Yayınları, 15. Baskı, İstanbul, 2013.
- Yakup Kadri, “İstanbul’da Belediye İntihabâtı”, İkdâm, 27 Şubat 1339/1923, No:9322.
Toplam 51 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Mart 2014 |
| Gönderilme Tarihi | 5 Ocak 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 14 Sayı: 55 |
Journal of Atatürk Yolu is licensed under CC BY-NC-ND 4.0